Aby lepiej zrozumieć wpływ planowanych zmian na sektor gospodarki odpadami, warto przyjrzeć się zarówno zagrożeniom wynikającym z obecnego kształtu systemu kaucyjnego, jak i szansom, jakie niesie wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Znajomość tych mechanizmów pozwala na pogłębioną analizę wyzwań i możliwości stojących przed instalacjami sortującymi odpady.
Czy system kaucyjny jest zagrożeniem dla instalacji sortujących odpady komunalne?
Uchwalony w ubiegłym roku model systemu kaucyjnego ma zacząć obowiązywać od października 2025 roku. Niestety, jego obecny kształt może zakłócić równowagę rynkową i nie zapewni realizacji celów unijnej dyrektywy odpadowej. Najważniejsze zagrożenia to:
- Utrata cennych frakcji surowcowych
Instalacje zostaną pozbawione takich surowców jak butelki PET i puszki aluminiowe – jednych z najbardziej wartościowych komponentów strumienia odpadów. To oznacza znaczny spadek przychodów ze sprzedaży surowców wtórnych, który może sięgnąć nawet kilkudziesięciu procent. - Osłabienie fundamentów ekonomicznych
Utrata przychodów z tytułu sprzedaży surowców oraz opłat za przyjęcie odpadów negatywnie wpłynie na stabilność finansową instalacji. Wzrosną jednostkowe koszty przetwarzania 1 Mg odpadów, co w połączeniu z rosnącymi wymaganiami dotyczącymi poziomów recyklingu może znacząco ograniczyć efektywność inwestycyjną zakładów. - Zmiana morfologii strumienia odpadów
Usunięcie określonych opakowań z odpadów komunalnych wpłynie na skład frakcyjny materiałów trafiających do sortowania. Może to prowadzić do nadmiernego obciążenia niektórych odcinków technologicznych – np. linii dla tworzyw 2D – i konieczności ich modernizacji. - Wzrost kosztów operacyjnych
Instalacje mogą zostać zmuszone do ograniczenia asortymentu wydzielanych surowców oraz zatrudnienia dodatkowego personelu do sortowania ręcznego. Już teraz obserwuje się trudności z pozyskaniem pracowników, co dodatkowo podnosi koszty jednostkowe przetwarzania. - Brak możliwości osiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu
Uboższy strumień odpadów utrudni osiągnięcie oczekiwanych przez gminy poziomów recyklingu, co może prowadzić do konsekwencji finansowych oraz spadku zaufania do systemu.
ROP – szansa na stabilizację i rozwój instalacji
W przeciwieństwie do zagrożeń wynikających z systemu kaucyjnego, wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta może przynieść istotne korzyści dla funkcjonowania zakładów zagospodarowania odpadów:
- Bezpieczeństwo finansowe dzięki systemowi ROP
Przepływ środków od producentów (wprowadzających na rynek opakowania i produkty) zagwarantuje zakładom dostęp do finansowania realizacji ich zadań. To zwiększy przewidywalność i odporność ekonomiczną sektora. - Inwestycje w nowoczesne technologie
Dzięki większym środkom finansowym oraz motywacji do efektywnego działania, zakłady zagospodarowania odpadów mogą inwestować w nowoczesne technologie i usprawnienia procesów. To pozwala na bardziej efektywne przetwarzanie odpadów, zwiększenie poziomu recyklingu oraz redukcję ilości odpadów trafiających na składowiska. - Ekoprojektowanie wspierane przez ROP
Dzięki ROP producenci będą motywowani do projektowania produktów i opakowań bardziej przyjaznych środowisku – łatwiejszych do sortowania i recyklingu, co przełoży się na niższe koszty przetwarzania i wyższą efektywność pracy instalacji. - Współpraca i innowacje
ROP promuje i stwarza przestrzeń do współpracy między producentami, zakładami zagospodarowania odpadów oraz instytucjami naukowymi. Efektem mogą być innowacyjne rozwiązania i rozwój całego sektora. - Stabilne zatrudnienie
Przewidywalne finansowanie pozwoli zakładom na zapewnienie ciągłości zatrudnienia i lepszych warunków pracy dla pracowników.